پروتزهای دندانی چیست؟
کلمه پروتز Prosthesis به معنای اندام یا عضو مصنوعی جایگزین شده در بدن می باشد. به این ترتیب پروتزهای دندانی شامل درمان هایی می باشند که برای جایگزین کردن قسمتی یا کل دندان/دندان های از دست رفته در یک فرد انجام می شوند. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با انواع این درمان ها آشنا کنیم.اگر دستیار دندانپزشک هستید حتما کتابچه راهنمای قالب گیری دندان را نیز مطالعه کنید.
شما با مطالعه این مقاله با تفاوت درمان روکش، ایمپلنت و لمینیت دندان به طور کامل آشنا خواهید شد.
تقسیم بندی درمان های پروتزی در دندانپزشکی
دو نوع کلی از پروتزهای دندانی در دندانپزشکی وجود دارد:
- پروتزهای متحرک (Removable)
انواع متحرک مواردی هستند که بیمار می تواند آن ها را در مواقع نیاز از دهان خود خارج کرده و مجددا سر جایش قرار دهد، بدون این که نیاز به مراجعه به دندانپزشک داشته باشد.
- پروتزهای ثابت (Fixed)
درمان های پروتزی ثابت انواعی هستند که پس از ساخت و آماده سازی، توسط دندانپزشک در محل خود قرار داده می شوند و فیکس می گردند و پس از آن دیگر قابلیت خارج شدن توسط خود بیمار را ندارند. این موارد در صورت کنده شدن و خارج شدن، برای قرار دادن مجدد در محل مناسب، نیاز به مراجعه به دندانپزشک دارند.
این مقاله را نیز حتما بخوانید : کیست دندان چیست ؟ علت ایجاد و درمان کیست دندانی
معرفی انواع پروتزهای دندانی متحرک و کاربرد آن ها
در این بخش به معرفی انواع پروتز های دندانی متحرک خواهیم پرداخت:
1- پروتز کامل یا دنچر کامل متحرک Removable Complete (Full) Denture
این مورد برای جایگزین کردن دندان ها در مواردی است که بیمار تمامی دندان های خود را از دست داده است. عموم مردم آن را با نام “دست دندان” یا “دندان مصنوعی” می شناسند.
2- پروتز پارسیل یا دنچر پارسیل متحرک Removable Partial Denture
این مورد زمانی به کار می رود که فرد تعدادی از دندان های خود را از دست داده و تعدادی را دارد. عموم مردم آن را با نام “دست دندان تکه ای” می شناسند. اکثرا وقتی انجام می شود که تعداد دندان های از دست رفته بیشتر از 3،4 عدد دندان کنار هم باشد و درمان های ثابت به هر دلیلی (عدم تحمل بیمار، هزینه بالا، مناسب نبودن استخوان برای ایمپلنت و…) قابل انجام نباشند.
البته گاها در مواردی که تعداد دندان های از دست رفته کم باشد نیز ممکن است از این درمان استفاده شود که البته امروزه با وجود ایمپلنت دندانی استفاده از این درمان کمتر شده است.
معرفی انواع پروتز های دندانی ثابت و کاربرد آن ها
در بخش بالا به معرفی و نمونه عکس پروتز های متحرک دندان پرداختیم . در این بخش نیز شما را با پروتز های ثابت دندانی آشنا خواهیم کرد.
1- روکش دندانی یا کراون Dental Crown
این درمان برای زمانی است که قسمت عظیمی از ساختار تاجی دندان از دست رفته است و تاج دندان با ترمیم های روتین قابل بازسازی نمی باشد. پس دقت کنید که برای روکش، خود دندان (ریشه ای که قابل نگه داری باشد) باید باقی مانده باشد. عیب این درمان در این است که چون در درمان کراون، باید بافت باقی مانده از تاج دندان به ناچار، مقداری تراش داده شود، مقداری هم از تاج دندان به اجبار در این مرحله از دست می رود.
2- بریج دندانی Dental Bridge
در مواردی که تخریب دندان به حدی است که قابل نگه داری نمی باشد، نمی توان روی آن کراون قرار داد. بنابراین این دندان خارج شده و در این حالت بر روی دندان های کناری در هر دو طرف، کراون قرار داده می شود (دندان های پایه) و کراون دندان از دست رفته در وسط، از دو سمت به کراون دندان های پایه کناری اتصال می یابد. (پل یا بریج دندانی) بدیهی است که در این حالت دندان های مجاور و پایه باید تراش داده شوند و گاها به علت حساسیت به گرما و سرما این دندان ها نیاز به درمان ریشه (عصب کشی) نیز دارند که این آسیب به دندان های مجاور، جزو معایب درمان بریج دندانی می باشد.
3- اینله (Inlay) و آنله (Onlay) سرامیکی
زمانی که مقدار زیادی از تاج دندان از دست رفته است و دندان با ترمیم های معمولی قابل نگه داری نیست و یا این ترمیم ها دوام و عمر زیادی نخواهند داشت، همچنین درمان روکش یا کراون هم (به دلیل تراش خوردن و از دست رفتن همان مقدار کم بافت باقی مانده از تاج) انتخاب ما نیست، می توان از اینله یا آنله های سرامیکی استفاده کرد.
تفاوت این درمان ها با کراون دندانی در این است که اینله و آنله برخلاف کراون، کل دندان را دورتا دور پوشش نمی دهند بلکه فقط قسمت های از دست رفته را جایگزین می کنند و در نتیجه نیازی به تراش دور تا دور دندان و حذف بافت های سالم باقی مانده ندارند. (مزیت نسبت به کراون)
ایمپلنت دندانی Dental Implant
در سال های اخیر با ورود ایمپلنت به دندانپزشکی تقریبا بسیاری از انواع درمان های پروتزی دیگر کنار رفته اند مگر در مواردی که بیمار خواستار درمان ایمپلنت نباشد. مزیت های بسیاری را می توان برای ایمپلنت قائل شد که یکی از آن ها عدم آسیب و عدم نیاز به تراش دندان های مجاور، برای جایگزین کردن یک یا چند دندان وسطی می باشد.
همچنین ایمپلنت سختی های استفاده از درمان های متحرک را (مثل لق بودن و عدم ثبات، ایجاد زخم و زدگی بافت لثه، عدم راحتی در حین تکلم و غذا خوردن و…) برای بیمار ندارد. در ایمپلنت دندانی، یک پایه فلزی پیچ مانند به نام فیکسچر Fixture در داخل استخوان فک به جای ریشه دندانی که کشیده شده است قرار داده می شود. این کار طی یک جراحی صورت می گیرد.
پس از این، یک دوره زمانی فاصله داده می شود تا این پیج (فیکسچر) به استخوان فک جوش خورده و بین آن ها اتصال محکمی برقرار شود. سپس در ادامه مراحل درمان، یک قطعه به نام اباتمنت بر روی فیکسچر قرار گرفته و در نهایت یک کراون دندانی به عنوان تاج دندان، بر روی این اباتمنت قرار داده می شود که حالت دائمی داشته و ثابت می باشد.
5- بریج با پایه های ایمپلنت
دقیقا مشابه با بریج دندانی است با این تفاوت که پایه ها دندان طبیعی نیستند و ایمپلنت می باشند. در این حالت نیز طبیعتا آسیب و تراش دندان های پایه بیمار وجود نخواهد داشت. در مواردی استفاده می شود که بیش از یک دندان را بخواهیم به کمک ایمپلنت ها جایگزین کنیم.
6- اوردنچر Overdenture یا دنچر کامل متکی به ایمپلنت
این حالت برای زمانی است که فرد تمام دندان های خود را از دست داده است. در واقع اوردنچر یک دنچر کامل است که روی چندین پایه ی ایمپلنتی پیچ شده و ثابت شده است. طبیعتا این حالت برخلاف دنچر متحرک، قابلیت خارج شدن را ندارد و نسبت به دنچر متحرک گیر و ثبات خیلی بهتری دارد که استفاده از آن نیز در این حالت برای فرد بسیار راحت تر می گردد. (تکلم بهتر، جویدن و تغذیه راحت تر و..)
این مقاله را نیز حتما بخوانید : کتاب آموزش دستیار دندانپزشکی – گام به گام
7-لمینیت دندانی Dental Laminate
ماهیت و هدف این درمان با بقیه موارد قبلی مقداری متفاوت است و برخلاف موارد گفته شده، برای جایگزین کردن قسمتی یا کل دندان از دست رفته نمی باشد. بلکه این درمان بیشتر در گروه درمان های زیبایی قرار می گیرد. لمینیت دندانی در واقع یک پوسته ی نازک از سرامیک است که فقط سطح بیرونی دندان ها (معمولا فقط دندان های قدامی) را می پوشاند و برای اصلاح بدرنگی ها، اصلاحات مختصر در شکل دندان ها و یا بی نظمی مختصر دندان ها به کار می رود. بی نظمی های شدید به هیچ عنوان نباید با لمینیت درمان شوند بلکه نیاز به درمان ارتودنسی دارند.
در درمان لمینیت اصولی، دندان ها به صورت بسیار مختصر و فقط در سطح بیرونی دندان (نه دورتادور) تراش داده می شوند و میزان این تراش کمتر از یک میلی متر بوده و در حدی نیست که به دندان آسیب برساند. تراش های زیاد و تخریب بافت دندان صرفا در حالات درمان های غیر اصولی اتفاق می افتد.
کتابچه آموزش قالب گیری دندان ویژه دستیار دندانپزشک
اگر دستیار دندانپزشک هستید و می خواهید با انواع پروتزهای دندانی و قالب گیری دندان آشنا شوید حتما کتابچه قالب گیری دندان از وب سایت دنتال مد دریافت نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر حتما این کتابچه را ببینید :
